Taraf Tutmanin Sacmaligi Uzerine Ya da Friedman'in Ardindan

Farkinda olmasak bile su an "kapitalist" sistemle yonetilen dunyanin buyuk bir kismindaki insanlarin hayatini derinden etkilemis bir bilimadami 16 Kasim 2006 tarihinde aramizdan ayrildi. Sloganlar uzerine argüman kurmayi cok sevenler onu sadece sahsiyla bir Insanlik Ayibi olan General Agusto Pinochet ile olan kisa iliskisi ile hatirlamaya ve hatirlatmaya devam etmesi cok sinirimi bozdu. Kendisi ile ilgili eksisozluk'e yazdigim yaziyi buraya eklemenin sinirimi gecirecegini umuyorum. herkesi ve herseyi "benim tarafimda ya da benim karsimda" olarak gormek isteyen dar bakislilar tarafindan israrla pinochet ile olan baglantisi ile anilan/tanitilan hatalariyla basarilariyla bilmesek de milyarlarca insanin hayatina etkisi bulunmus, kanimca iyi niyetli olarak dunyayi inandigi yolda baskalari icin iyi yonde duzeltmeye calismis ve bu baglamda "nur icinde yatmasin" "insanlik dusmani pis canavar" sozlerini hic haketmemis bilimadami. ne mi yapmistir bu 1.62 lik kucuk dev adam: * zamaninda tum kapitalist ulkelerin ekonomilerini kontrol ettikleri tamamem gozleme dayanan "philips egrisi"'ne alternatif olarak para politikasi kavramini koymustur. philips egrisi inanilmaz bir hata olmanin yaninda, muhendislikteki pozitif geri beslemeye iyi bir ornek olusturdugu ve bir ulkeyi donusu olmaz bir cokuntuye goturebilme yetisine sahip oldugu unutulmamalidir. her bilimadami gibi yanlislar da yapmis, para politikasinda hedefin para miktari olarak secilmesi gerektigini savunmus, daha sonra hatasini kabul etmistir. bilimsel dusuncenin guzelligi sonucu hatasini bulan ve dogruyu ortaya cikaran baska iktisatcilar olmustur. * makro ekonomi'yi kokunden degistiren yukardaki katkisinin yanisira, mikro ekonomiyi de derinden etkileyecek kalici gelir hipotezi'ni de ortaya atan isim olmustur. tuketicinin anlik gelirine gore degil, uzun sureli gelir beklentisine gore karar vermesi olarak aciklanabilecek bu basit ama yerinde gozlem retrospektifte en buyuk bilimsel katkilarindan biri olmustur. * kendi anlatimina gore pinochet ile uzun sureli olmayan tek yonlu bir iliskisi olmustur: fikirlerini bu o gozu donmus gaddar'a (danisman olarak degil, halka acik bir konferansta) anlatmis, ama fikirlerinin uygulanmasinda hic bir yetki sahibi olmamistir. ( bu konudaki kisisel dusuncem ise kapitalist ekonomi'yi derinden etkileyen bir sahis ile sili'de yasanan insanlik dramini bir araya getirmenin komunizm propagandasi icin buyuk bir firsat oldugu, ve bunun da iyi kullanildigidir). bu konuya bakarken atlanmamasi gereken bir nokta da ekonomik dusuncelerinin felsefi altyapilarini anlattigi "free to choose" adli kitabinda da belirttigi gibi kisisel ozgurluklerin olabilirligi icin ekonomik ozgurlugun saglanmasi gerektigine inanan biri olarak bu hareketi elbette sili'ye kisisel ozgurlukleri getirme cabasi ya da en azindan umudu olarak da yorumlanabilir. * cok dile getirilmese de friedman vietnam savasi'nin bitmesinde ve su an ulkemizde konusmanin bile suc oldugu zorunlu askerligin kaldirilmasinda cok cok onemli bir rol oynamistir. yillar sonra bu basarisinin kendi icin en tatmin edici ugrasisi oldugunu soylemistir. * fahiseligin ve hafif uyusturcularin serbest birakilmasini ancak kontrol edilmesini savunmustur. * son yillarinda zorunlu askerlige karsi verdigin savasin bir benzerini "parali egitim"'e karsi vermistir. bu yaptiklari gunah midir sevap midir okuyan herkesin kendisinin bilecegi istir. allah rahmet eylesin.